Niemal codziennie mamy styczność z sytuacjami wywołującymi stres. Stanie w korku, gdy nam się śpieszy, trudny dzień w pracy, kłótnia z partnerem, kłopoty z dzieckiem… Takie, czy inne, bardziej katastroficzne zdarzenia (np.powódź) dosłownie podnoszą nam ciśnienie i spędzają sen z powiek.
Co się za tym kryje? Dlaczego stres odgrywa tak dużą rolę w naszym życiu?
Stres – czym jest i co nam daje?
Stres ma bardzo wiele definicji. Najczęściej rozumiemy go jako reakcję organizmu na zdarzenia, które burzą jego równowagę, obciążają lub przekraczają nasze zdolności do skutecznego poradzenia sobie.
Doświadczanie stresu jest zazwyczaj nieprzyjemne, wiąże się z przykrymi odczuciami fizycznymi i przeżywaniem trudnych emocji. Pojawia się w sytuacjach dla nas ważnych – przed trudną klasówką, wystąpieniem w pracy, gdy martwimy się o przyszłość, szczególnie gdy związana jest z osadzeniem bliskiej nam osoby. To znaczy, że stres może pełnić funkcję informującą, pokazując nam, na czym nam zależy.
Dodatkowo warto zaznaczyć, że stres również motywuje do działania. Gdy odczuwamy stres, zazwyczaj boimy się skutków jakiegoś wydarzenia, a reakcja stresowa może pomóc nam zmobilizować się, aby tego uniknąć. Podobnie gdy dążymy do osiągnięcia sukcesu w jakiejś dziedzinie, nasz organizm poprzez stres popycha nas do działania. Jak to się dzieje?
Walcz lub uciekaj
Nasi przodkowie często mierzyli się z bezpośrednim zagrożeniem życia, np. atakiem dzikich zwierząt czy wrogich plemion. Aby móc przetrwać w tak trudnych warunkach, ludzki organizm został wyposażony w automatyczną reakcję nazywaną „walcz lub uciekaj”. Pozwala ona na natychmiastowe przygotowanie się ciała do obrony. Poprzez wyrzut m.in. adrenaliny w jedną chwilę podnosi się ciśnienie, wyostrzają zmysły, serce szybciej pompuje krew – dzięki temu organizm jest gotowy do biegu lub walki. Nad uruchomieniem tej reakcji nie mamy kontroli, to nasz mózg decyduje, że jesteśmy w niebezpieczeństwie i trzeba reagować. Można to sobie wyobrazić na przykładzie – jeśli kątem oka dostrzeżemy w wysokiej trawie podłużny kształt w kształcie litery „S” , najpewniej odskoczymy, zanim zdążymy przyjrzeć mu się dobrze, i ocenić, że to tylko patyk, a nie czyhający na nas wąż.
Kiedy stres staje się problemem?
We współczesnym świecie rzadko mamy do czynienia z dzikimi zwierzętami, ale nasze ciało reaguje podobnie w sytuacjach, które oceniamy jako zagrożenie, np.utrata pracy albo pobyt bliskiej osoby w Zakładzie Karnym. Stres pojawia się często wtedy, gdy spodziewamy się, że coś złego lub ważnego się wkrótce wydarzy.
Co ważne, nasz organizm jest przystosowany do działania pod wpływem stresu w krótkim czasie. Reakcja stresowa sama się zahamowuje, kiedy zagrożenie znika. Jeśli jednak sytuacja wywołująca taką reakcję się przedłuża, może mieć to negatywne skutki fizyczne i psychiczne.
